ที่ศาลาการเปรียญวัดศาลาวัดนานกกก (นา-นก-กก) ตำบลนานกกก อ.ลับแล จ.อุตรดิตถ์ พุทธศาสนิกชนชาวลับแล ส่วนใหญ่คือตัวแทนชาวสวนผลไม้ลางสาด ลองกอง ตำบลนานกกก ซึ่งมีพื้นที่ปลูกลางสาดและลองกองมากที่สุดของ จ.อุตรดิตถ์และภาคเหนือ และ ผลผลิตกำลังเริ่มออกสู่ตลาด ชาวสวนพร้อมใจจัดเตรียมสำรับอาหารคาวหวาน และที่ขาดไม่ได้คือลางสาดและลองกอง
โดยชาวสวนจะคัดช่อที่สวย และดีที่สุดในสวน หอมหวานพร้อมรับประทานในฤดูกาลนี้ เพื่อจัดถวายพระสงฆ์ ตามประเพณีที่จัดสืบต่อกันมาแต่โบราณของชาวสวนลับแลคือ “ประเพณีดอยลางสาด” จะกำหนดจัดขึ้นช่วงที่ผลผลิตเริ่มออกสู่ตลาด เพื่อ ทำบุญถวายเทวดา เจ้าที่พระแม่ธรณี และอุทิศส่วนกุศลชาวสวนที่ล่วงลับผู้สร้างอาชีพให้ลูกหลาน
แม้ว่าปีนี้เกิดการระบาดเชื้อไวรัสโควิด-19 ชาวสวนก็ยังคงพร้อมใจสืบสานประเพณีอันดีงามดังกล่าว แต่เพื่อเป็นการหลีกเลี่ยงการรวมกลุ่มของคนจำนวนมาก ชาวสวนลับแลจึงนำผลผลิตลางสาด ลองกอง มาส่งมอบให้กับคณะกรรมการสภาวัฒนธรรมตำบลนานกกก เพื่อนำประกอบพิธีตามประเพณี โดยมี นายปรัชญา เสริฐลือชา นายอำเภอลับแล และตัวแทนชาวสวนไม่เกิน 50 คน ร่วมสืบสานประเพณีดอยลางสาด ภายใต้มาตรการคุมเข้มโควิด-19 ได้นำผลผลิตลางสาด ลองกอง ที่ชาวสวนมอบให้ จัดวางเป็นกองขนาดใหญ่ ให้สูงลักษณะคล้ายภูเขา หรือ ดอย (ภาษาลับแล) นิมนต์พระสงฆ์ประกอบพิธีบุญทางศาสนา หลังจากพระสงฆ์ฉันท์อาหารและลางสาด ลองกองที่ญาติโยมถวาย ชาวสวนยังได้จัดผลผลิตนำมาถวายในสัดส่วนที่เท่ากัน เพื่อมอบให้กับวัดต่างๆ พื้นที่ใกล้เคียง และจัดอีกส่วนขายให้พ่อค้าแม่ค้า เพื่อนำเงินสมทบบำรุงพระพุทธศาสนา
นายเกรียงศักดิ์ ทิพย์พรหม กรรมการสภาวัฒนธรรมตำบลนานกกก ในวัย 65 ปี กล่าวว่า ประเพณีดอยลางสาด เป็นประเพณีที่ชาวสวนลับแล จัดสืบทอดรุ่นต่อรุ่น มากกว่า 100 ปี ซึ่งบนดอยลับแลนอกจากจะปลูกทุเรียนหลง หลินลับแลแล้ว ดั้งเดิมยังปลูก ลางสาด เป็นอีกหนึ่งผลไม้ที่สร้างรายได้ให้ชาวสวน แต่ปัจจุบันได้มีการเปลี่ยนยอดจากลางสาดเป็นลองกอง ประเพณีดอยลางสาด จึงเปลี่ยนตาม เป็นประเพณีดอยลองสาด-ลองกอง จะมีช่วงที่ผลผลิตเริ่มออกสู่ตลาด หรือต้นฤดูกาล ชาวลับแล เชื่อว่า การทำบุญดอยลางสาด-ลองกอง และผลไม้จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นการอุทิศส่วนกุศล ทำบุญถวายเทวดา เจ้าที่ พระแม่ธรณี เจ้ากรรมนายเวร บรรพบุรุษและญาติพี่น้องที่ล่วงลับ เพื่อเป็นการสำนึกและตอบแทนบุญคุณที่ได้ริเริ่มปลูกลางสาด ลองกอง ไว้ให้แก่ลูกหลานในช่วงที่ยังมีชีวิตอยู่ และกลายเป็นอาชีพให้กับลูกหลานชาวลับแลมาจนถึงทุกวันนี้ นอกจากนี้ทำบุญถวายผลไม้ที่ปลูก เชื่อว่าผลบุญจะทำให้พืชผลทางการเกษตรของอำเภอลับแลติดลูกติดผลดก ผลผลิต ราคาดี อย่างไรก็ตามสำหรับจังหวัดอุตรดิตถ์มีพื้นที่ปลูกลางสาด ลองกอง ประมาณ 26000 ไร่ ผลผลิตประมาณ 20000 ตัน และ ออกสู่ตลาดข่วงเดือนสิงหาคม – พฤศจิกายน
